Okumak iyidir. Okumak eğlencelidir. Okumak ilham verir ve yeni fikirlere kapı açar.
Çocukları okumaya nasıl alıştırmalı? Nasıl motive etmeli?
Bir kaç başlık altında genel olarak yapmaya çalıştıklarımı yazacağım. Bu şekilde çok kurallar listesi gibi gelebilir ama uygulamak için sadece konfor alanımızdan çıkmamız ve şimdiye kadar yapmadığımızı yaparak zamanla değişimi görmeye değer.
- Ne kadar erken o kadar iyi
Bebeklikten itibaren kitaplarla sıkı bir ilişki geliştirilmeli. 3. aydan itibaren bebeklere kitap okunulmasını tavsiye ediyor uzmanlar. Bunun bir kuralı yok, akademik kaygılarla nasıl, hangi kitapları okumalıyım diye düşünmeye de gerek yok. Basit hayvan hikayeleri, kendinizce uydurduğunuz masallar tarzında. Buradaki amaç ne kadar erken hem görsel hem işitsel olarak kitapla tanışırsa o kadar iyi. Daha sonraki aylar içinse elinde oynayabileceği içinde hayvanların veya basit eşyaların resmi olan küçük kitaplar olabilir.
Bizim ilk kitaplarımız bunlardı. Kızım 6 aylıkken almıştım. Oyuncaklarının içinde, sürekli elinin altında bunlar vardı. Aynı kitaplarla 2. ve 3. çocuklarımda oynadılar. Epeyce yıprandılar, kenarları hep ısırık izleri dolu. Küçüklükten bir hatıra olarak saklıyoruz hala.
Bebek arabasına asılan küçük kitaplarda var. Onlarda yol için harika oluyor. Yolda giderken ilgilenebileceği cinsten. Bu kitapları aldıktan sonra bebeğinizin veya çocuğunuzun pür dikkat sizi dinlemesini veya kitapla ilgilenmesini beklemeyin. Siz sadece gösterin, hayvanların, eşyaların isimlerini söyleyin yeter.
Bu kitapları düzenlice koruyup daha sonra diğer çocuklarınız için veya arkadaşlarınızın bebeklerine vererek sürdürülebilir bir sistem de oluşturabilirsiniz. Aynı kitapları 3 çocuğum için de kullandık.
2. Doğru formatta kitaplar
Çocukların dikkatlerini çekecek kitaplar. Okuma seviyesine göre kitaplar. 1. Seviye okuyan için daha az yazılı ve çok resimli kitaplar. 2. seviye için biraz daha yazıları çok.
3. Onlara kitap okumak
Kitap okuma alışkanlığının temeli bu. Kendisine kitap okunan çocuk, okumayı öğrendiği andan itibaren kendi kendine okumak için daha çok istekli oluyor.
Birlikte kitap okunulan çocuk bizimle vakit geçirdiği için, kaliteli vakit içinde olduğumuz için kitap ve anne, kitap ve baba diye bu zamanları zihnine kodlayacak ve kitap okumayı sevgiyle bağdaştıracaktır. Bu da kitap okumayı, kitaplı hayatı sevmesi için koskoca bir neden. Onlara kitap okuduğumuz zamanlar ilişkilerin de güçlendiği vakitler.
Ayrıca yatmadan önce okuduğumuz bir kitapla veya birlikte gittiğimiz kütüphane, kitapçı ziyaretleriyle çocuklarımıza bir okuma rutini kazandırmış oluyoruz. Küçük yaşta edinilen deneyimler kalıcı olur. Bu rutinler ailenin vazgeçilmezi oldukça çocuklar da kitap okuma, kitapla vakit geçirme alışkanlığı edinmiş oluyorlar.
4. İnteraktif okuma yapmak
Bilim adamları interaktif okumanın ne kadar erken başlarsa, etkisinin o kadar büyük olacağını söylüyorlar. İnteraktif okuma demek, çocuğa kitap okurken okumaya aktif katılımını sağlamak. Kitaplardaki resimler hakkında konuşmak, kitapla ilgili sorularına cevap vermek, kitabı kendince yorumlamasına müsaade etmek. Hatta bazen sadece kitabın resimlerine bakmak. Çocuk dinlemeye hazırsa okumaya başlamak.
5. Resimlerine bakmak
Bazı çocuk kitaplarının çizimleri çok güzel. Çocukların ilk önce resimler dikkatlerini çeker, bazen öylece, sakince bakarlar o resimlere. Hatta büyük kardeşlerin aldıkları kitapların resimleri küçük kardeşlerin de dikkatini çeker. Evde önceden kitap okuyan bir abi/abla varsa küçük kardeşlerin de kitap hayatlarına girmiş olur. İyi resimlenmiş çocuk kitapları çocuklara bilinçsizce ve oyunsal bir metodla estetik bilgisi de verir. Çocuklar önce resimleri okumayı öğrenirler sonra harfleri okumayı. Bu da kitapları sevmede büyük bir adım.
6. Doğru hikaye, doğru konular
Çocuğun ilgisini çekecek, o anda ilgilendiği konular üzerinden kitaplar seçmek. Mesela bir dönem prenseslerle ilgili kitaplar, bazen star wars tarzı bazen ninjago kitapları ilgilelerini çekiyor. İlgisini çeken alandan gidersek genel olarak kitapları severler.
7. Zorlamadan sadece özendirerek
Kitap okusun, alışkanlığı olsun diye zorlamak yerine özendirmeye çalışmak en doğrusu. Bu da baştan beri saydığım maddelerle mümkün olabilir. Kitap bir sevgi işidir. Zorla okumak bunu alışkanlık haline getirmez. Biz istediğimiz için yapar, sıkılır zevk almaz. Zorlanan çocuk kitabı ve okumayı zihnine kötü anı olarak kaydeder. Sevdirerek ilerlersek daha çok başarılı oluruz.
Ödülle kitap okuma alışkanlığı kazandırmakta bana çok sağlıklı gelmiyor. Mesela “Bu kitabı bitir, sana istediğin bisikleti/ telefonu /oyuncağı alacağım” tarzında. Kitabı başka bir şeyi elde etmek için okuduğunda, elde etmek istedikleri bitince ne yapacak. Bana göre okumayı yemek, içmek gibi ihtiyaç duyacağı bir alışkanlık haline getirmek en güzeli. Bunun için de bizim tutumumuz önemli.
8. Kendimiz de kitap okuyarak örnek olmak
Çocuklar söylediklerimizden çok bizim yaptıklarımıza bakarlar. Elimizde telefonla veya ekran karşısındayken çocuğumuza “hadi kitap oku” dediğimizde etkili olabilir miyiz? Veya bizi hiç kitap okurken görmediyse. Önünde kitap okuyan bir yetişkin modeli yoksa kitaba mesafeli davranabilir.
Bunun için evde okuma saatleri yapılabilir, herkes okuduğu kitabını alıp köşesine çekilir. Veya çocuklar küçükken parkta, bahçede onlar oyun oynarken kitabınızı okursanız zihinlerine okuyan anne/baba resmi yerleşir. Veya evde o yanınızda oyun oynarken, kitabınızı okuyabilirsiniz.
9. Kütüphaneye gitmek
Bir kütüphaneye gitme rutini oluşturmak. En sevdiğim kısım bu galiba. Buradaki kütüphanelerin 0 yaştan itibaren çocuklara kütüphanede vakit geçirme, aktivitelere katılma gibi imkanlar sunuyor olması da bu düşünceyi canlandırıyor.
Birlikte kitapların resimlerine bakmak, bazen istediği kitabı okumak, bazen sadece etrafı seyretmesine müsaade etmek birlikte kaliteli vakit geçirmenin huzurunu yaşatır.
Kütüphaneye sadece götürmek değil, birlikte kitaplara bakmak/okumak daha çok etkili. Yoksa elimize telefonu alıp çocuğumuzu da kendi haline bırakırsak hem sıkılacaktır hem de kitap okuma alışkanlığı için belkide zararı olacaktır. Kütüphanede sıkıldığı için tekrar gitmek istemeyecektir.
Bu durum daha çok küçük çocuklar için geçerli. Mesela 3 yaşındaki kızımla gittiğimde yarım saatten sonra sıkılıyorsa çıkıyoruz. Daha fazla kalmak için zorlamıyorum. 8 ve 6 yaşındaki çocuklarım için durum daha farklı. Onlar kendi sevdikleri kitapları alıp bir köşede sessizce kitaplarla meşgul olabiliyorlar. Üçüyle birlikte gittiğimde zor oluyor, biri çıkmak isterken diğeri kalmak istiyor. Bu durumda küçüğü oyalamak için epey zorlanıyorum. Bunun için bulduğum çözümleri başka bir yazıda yazayım.
10. Evde kitap okuma köşeleri oluşturmak
Çocuklar çadır gibi, kendi hallerine kalabilecekleri mekanları severler. Kitap okumak için de sakinliğe ihtiyaç duyarlar. Bunun için kitaplarını koyabileceği kendisinin de ulaşabileceği bir dolap sistemi olabilir. Yanına okuma koltuğu veya minder koyabiliriz. Veya kitaplarını koyacağı bir sepet olabilir, sandıkta aynı işi görür. Maksat kitap için özenilmiş bir mekana sahip olmak. Orada sakince kendi halinde kalabilmesi.
Bol kitaplı günleriniz olsun. Hadiye
3 Comments
Add Yours →Anne babadan sadece birinin bile okuyor ve okumayı teşvik ediyor olması çok etkili. Bizzat okuyarak örnek olmanın yanında, çocuğun okumak istediği şeyleri seçmesini teşvik etmek de çok faydalı oluyor.
Evet, çok teşekkür ederim bu destekleyici katkı için. 💕
Evet, hayatlarında görecekleri tek bir örnek bile yeterli oluyor. Kitap seçimlerinde gösterdiğimiz tutumda.